Is Biomassa een Duurzame Energiebron?

Eeuwenlang stookten we met biomassa. Het tijdperk van fossiele energie brak immers pas door in de 19e eeuw. Toen zorgde de komst van stoommachine ervoor dat het grootschalig delven van steenkool een vlucht nam. In de decennia die volgden werd biomassa geleidelijk aan vervangen door fossiele brandstoffen. Twee eeuwen later heeft de mensheid geleerd wat voor desastreuze effecten dit heeft! Mede daardoor zitten we nu middenin de grootste energietransitie sinds de Industriële Revolutie. Ironisch genoeg zijn de energiebronnen waarop we van oudsher al vertrouwden – zon, water, wind en biomassa – hetgeen waar we nu onze hoop op vestigen. In deze blog leggen we de aandacht op Biomassa. Na kernenergie is dit misschien wel de meest betwiste energiebron. Dat is niet zonder reden, maar wel onterecht. Daarom geven we hier antwoord op de vraag: is Biomassa een duurzame energiebron? 

Wat is biomassa eigenlijk?

Biomassa is de benaming voor materiaal van plantaardige of dierlijke herkomst, zoals hout, mais, mest, voedselresten of plantaardige olie. Het kan worden gebruikt als grondstof, voor bijvoorbeeld bouwmateriaal, kleding, papier en voedsel. Het kan ook ingezet worden als energiebron. Door biomassa te verbranden, vergisten of vergassen kan energie worden opgewekt. Daarnaast is Biomassa een containerbegrip met veel verschillende toepassingen. 

In de maatschappelijke discussies gaat het vaak over het gebruik van pellets (samengeperste stukjes hout) die worden gebruikt om bij te stoken in kolencentrales. Of over biomassacentrales die draaien op pellets of houtchips voor de productie van warmte. Dit is omstreden omdat er bij het verstoken van deze materialen evenveel CO2 vrijkomt als bij het stoken van steenkool. Tegenstanders gebruiken dit als argument tegen het stoken van biomassa. Ze vergeten daarbij echter dat exact dezelfde hoeveelheid CO2 bij de groei van die biomassa is opgenomen. Dit klinkt misschien gek. We leggen het daarom graag voor je uit! 

Gesloten- en open cirkels van CO2

Tijdens de groei nemen planten of bomen middel fotosynthese koolstofdioxide (CO2) op uit de atmosfeer en slaan dit op in hun biomassa, van twijgjes tot wortels, op als koolstof. Wanneer de plant of boom verbrand of wegrot komt deze koolstof weer vrij als koolstofdioxide en begint de cyclus opnieuw. Het is het ware een gesloten cirkel van opname en uitgifte. 

Daartegenover staat koolstof uit fossiele brandstoffen. Deze ligt al miljoenen jaren onder grond opgeborgen en vormt onderdeel meer van de actieve kringloop van opname en uitgifte. Door deze fossiele resten te verbranden voegen we naast de eerdergenoemde gesloten cirkel een open cirkel van aanvullende CO2 toe aan de atmosfeer. Hoewel dat in feite al een samenvatting van de kern van de klimaatcrisis is, is er nog meer. Voordat we kunnen bepalen of biomassa een goede keuze is zijn er namelijk nog een aantal belangrijke variabelen om rekening mee te houden.  

Variabele 1: Waar komt de biomassa vandaan?

Hoeveel koolstofdioxide er vrijkomt in de gehele keten van biomassa, van telen tot verbranden, hangt vooral af van waar en hoe de biomassa wordt geteeld. Wanneer het wordt geoogst uit duurzaam beheerde bossen of velden draagt het bij aan de reductie van CO₂-emissies. In duurzaam beheerde plekken wordt er namelijk gezorgd dat zogenaamde ‘koolstofvoorraden in de planten, bomen en bomen in stand wordt gehouden. Wanneer de biomassa echter voortkomt uit de kap van tropisch regenwoud om plaats te maken voor palmolieplantages is deze zeker niet duurzaam. Niet alleen is dit slecht voor biodiversiteit, maar ook voor het klimaat. Het kappen van oerbos zorgt er immers voor dat er enorme hoeveelheden CO2 in de atmosfeer vrijkomen. Ook gebruik maken van vruchtbaar landbouwgrond dat anders voor voedselproductie zou kunnen dienen is moreel twijfelachtig. Daarom is biomassa geteeld op marginale of anders braakliggende grond vaak de beste keuze. 

Variabele 2: Is er sprake van goed (bos)beheer? 

De meeste houtige biomassa die we in Nederland gebruiken komt uit Noord-Europese productiebossen. Hierin wordt evenveel nieuw bos geplant als er wordt gekapt. Het aangroeien van hout duurt weliswaar langer dan het verbranden ervan, maar door goed bosbeheer kan hout geoogst worden zonder dat er op termijn bos verloren gaat. Volgens de FAO, de Voedsel- en Landbouworganisatie van de Verenigde Naties, is het totale bosoppervlakte in Europa over de afgelopen decennia zelfs licht toegenomen! Zolang er goed bosbeheer plaatsvindt is het stoken van biomassa dus vele malen beter dan fossiele brandstoffen (dit vanwege de eerder genoemde ‘gesloten cirkel’). Wanneer de stook van biomassa leidt tot ontbossing is dat natuurlijk een ander verhaal. 

Variabele 3: Zijn er betere alternatieven? 

Voordat je een definitief oordeel velt over de waarde van biomassa als energiebron, of in hoeverre dit positieve- of negatieve effecten op het klimaat heeft, moeten we kijken wat voor soort biomassa je stookt, en of het de best mogelijke optie is.

Hoewel het verstoken van hout in de basis beter is dan fossiel, geldt dit niet wanneer het bijdraagt aan ontbossing of verlies van biodiversiteit. Tegelijkertijd is het verstoken van reststromen zoals  houtafval of (agrarische) reststromen zoals maisstengels weer beter dan hout. 

Deze producten hebben echter vaak het probleem dat ze maar beperkt beschikbaar zijn. Tegelijkertijd zijn er baanbrekende nieuwe biomassa energiebronnen die grote potentie vormen voor de toekomst. Voor onze eigen projecten kijken we altijd naar de circulariteit en de mogelijkheden van opschalen. Biobrandstof uit Pongamia noten is hier een voorbeeld van, maar ons nieuwe project in Kenia waarbij we investeren in Olifantsgras als grondstof voor biomassa briketten is hierin ook enorm veelbelovend! 

Samenvattend: is Biomassa een Duurzame Energiebron?

Zoals je gezien hebt zijn algemene uitspraken over biomassa als energiebron lastig. Hoe ‘goed’ of ‘slecht’ biomassa is hangt volledig af van de situatie, en van het gekozen criterium. Kijk je naar CO2-uitstoot? Naar biodiversiteit, naar de energiebron waarmee je het vergelijkt? Voor kolen en gas is het antwoord natuurlijk vrij voor de hand liggen, maar in vergelijking met zonnepanelen en windenergie komen  er andere vragen naar boven..  Door het debat te versimpelen en alle biomassa al bij voorbaat goed of af te keuren doe je geen recht aan de complexiteit van de werkelijkheid. Uiteindelijk hebben alle manieren van energieopwekking hun eigen voor- en nadelen. 

De ene is schoner dan de ander, maar uiteindelijk is de energie die we niet gebruiken het allerschoonste. Professor Guido van der Werf van de Amersterdamse Vrije Universiteit zegt hierover het volgende: ‘’Wie in de energietransitie alleen perfecte oplossingen wil accepteren, houdt uiteindelijk geen enkele optie over.” Het antwoord op de vraag blijft complex, maar wij van Corekees geloven dat we door te investeren in biomassa weldegelijk een positieve bijdrage leveren. 

Dus, is Biomassa een Duurzame Energiebron? Ja. Onderaan de streep zorgt duurzaam verbouwde biomassa simpelweg minder CO2 uit dan fossiele brandstoffen. Een mooi voorbeeld van duurzaam verbouwde biomassa is het Olifantsgras wat wij daan aanplanten in Kenia. Dit gras is een geweldig voorbeeld van een circulaire en duurzame biomassa oplossing waarmee we ontbossing tegengaan en bijdragen aan de energietransitie in één van de Economisch sterkst groeiende landen in Afrika.

Meer weten? Lees dan het CO2 Memorandum achterin de Informatiebrochure van Project Olifantsgras!